سلامت نیوز:معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی كشور درباره افزایش شیوع سوءمصرف داروهای اعتیادآور هشدار داد. این هشدار به دلیل گزارش‌های دریافتی درباره افزایش سوءمصرف ترامادول، داروهای خواب‌آور و مسكن‌ها و افزایش موردی اما نگران‌‌كننده سوءمصرف ریتالین، فهرست طولانی از مصرف خودسرانه و غیرمجاز داروهای اعتیادآور را دربرمی‌گیرد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد، هشدار فرید براتی‌سده در حالی است كه وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو هر ساله به دلیل قابلیت بالای این داروها برای سوءمصرف، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی درباره نحوه توزیع این داروهای كنترل شده و تحت نظارت دارند و در تمام دستورالعمل‌ها تاكید شده كه فروش این داروها - حتی در دوزهای كم‌‌اثر و مقادیر اندك - بدون نسخه پزشك ممنوع بوده و در مورد داروهایی هم كه ماده موثره آنها، از مشتقات تریاك است، تحویل پوكه دارو الزامی و اجباری است.
توزیع داروهایی مانند مورفین و ریتالین كه قابلیت مصرف بیمارستانی هم دارند، در حدی مشمول سخت‌گیری‌های سازمان غذا و دارو است كه بیماران شناسایی شده، برای دریافت این داروها باید به معاونت‌های غذا و دارو یا معاونت‌های درمان دانشگاه‌های علوم پزشكی هر منطقه مراجعه كرده و تشكیل پرونده دهند و این داروها بنا بر نسخه‌های یك بار مصرف پزشك معالج، صرفا به بیمار و در ازای ثبت و تایید كد ملی بیمار تحویل می‌شود.
البته حتی این سخت‌گیری‌ها در تمام این سال‌ها مانع از این نبوده كه پای این داروها به بازار سیاه نرسد یا مصرف كنندگانی كه هیچ عارضه‌ای نداشته و صرفا دچار وابستگی به این داروها شده‌اند با ترفندهایی از جمله نسخ جعلی، ترغیب پزشك متخصص برای نسخه‌نویسی و حتی ترغیب عوامل توزیع دارو به خرده‌فروشی دارو، موفق به دریافت این داروهای تحت كنترل شوند و در نهایت و به هنگامی كه از دریافت دارو از طریق مجاری قانونی ناامید می‌شوند، به بازار سیاه پناه ببرند.
براتی‌سده درباره نگرانی‌های نهاد متولی كنترل و كاهش آسیب‌های اجتماعی از بابت شیوع سوءمصرف داروهای اعتیادآور می‌گوید: «مصرف خودسرانه داروهای آرامبخش و اعصاب و روان در كشور ما بالاست.
نتایج پیمایش سلامت روان، سال 90 اعلام كرد كه بیش از 23 درصد جمعیت 15 تا 64 ساله كشور گرفتار یكی از انواع اختلالات روانی هستند. بنابراین، اولین گروه از افراد وابسته به داروهای اعتیادآور، ممكن است از همین افراد باشند و البته ممكن است این افراد، همزمان مبتلا به مصرف مواد هم باشند.
گزارش‌ها به ما نشان می‌دهد كه مصرف خودسرانه و سوءمصرف داروهای آرامبخش - انواع پام‌ها / لورازپام، دیازپام و زولپیدوم- در كشور ما آمار بالایی دارد اما علاوه بر اینها، نگرانی عمده ما بابت شیوع قابل توجه مصرف خودسرانه ریتالین و ترامادول در قشر جوان كشور است.
حتی از بابت سوءمصرف ترامادول، بیشتر نگرانیم چون عرضه قانونی و كنترل شده این دارو مشكلی ندارد ولی ما نگران همان حجم وسیع ترامادول قاچاق هستیم كه حالا شیوع سوءمصرف این دارو در قشر جوان ما تبدیل به یك نگرانی جدی شده است.
شیوع سوءمصرف ریتالین هم همین وضعیت نگران كننده را دارد اگر چه كه سوءمصرف ریتالین در مقاطع زمانی مشخص گزارش می‌شود و اوج سوءمصرف این دارو در ایام امتحانات دانشگاه‌ها و مدارس و زمان برگزاری كنكور است.
سایر داروهای آرامبخش هم در جمعیتی كه دچار وابستگی شدید نیستند، تقریبا وضعیت مشابه دارد یعنی در مقاطعی از سال، شیوع سوءمصرف داروهای آرامبخش اوج پیدا می‌كند و به عنوان نمونه، در روزهای پایانی سال و همزمان با خریدهای شب عید و ایام نزدیك به بازگشایی مدارس و حتی در ترافیك اوایل سال تحصیلی كه والدین هم درگیر استرس و اضطراب می‌شوند، گزارش‌های دریافتی ما از شیوع سوءمصرف داروهای آرامبخش، متفاوت از باقی ایام سال می‌شود.» وابستگی دارویی، اتفاق جدیدی در ایران نیست.
تحقیقات پژوهشگران طی 40 سال گذشته نشان می‌دهد كه داروهای اعتیادآور، حداقل در همین بازه زمانی كه پژوهش‌های منظم‌تر و جامع‌تری درباره تنوع وابستگی‌های دارویی در كشور انجام شده، همواره در یك موقعیت نسبتا ثابت قرار گرفته است.
نتایج تحقیقی كه سال 1384 با عنوان «اپیدمیولوژی اعتیاد در خانواده‌های تهرانی» انجام شد، نشان می‌داد كه 11 درصد خانواده‌های پرسش‌شونده، دچار وابستگی به مصرف مخدرها، محرك‌ها، الكل یا داروهای آرامبخش بوده‌اند. سال 1386، ارزیابی سریع بررسی سوءمصرف مخدرها و محرك‌ها كه در جمعیت 7 هزار و 700 نفری معتادان مراجعه‌كننده به مراكز درمانی، معتادان زندانی و معتادان خیابانی انجام شد، نشان می‌داد كه 3.3 درصد از پرسش‌شوندگان گرفتار وابستگی به داروهای مخدر بودند و 55.4 درصد از كل تعداد پرسش‌شوندگان، سابقه مصرف داروهای اعتیادآور داشتند.
نتایج این تحقیق كشوری اعلام می‌كرد كه پرمصرف‌ترین داروهای اعتیادآور بین معتادان، ترامادول (26.5 درصد) دیازپام (24.5 درصد) لورازپام (23.2 درصد) استامینوفن كدئین (22.4 درصد) دیفنوكسیلات (12.7 درصد) متادون (11.8 درصد) و اكسازپام (11.4 درصد) است. نتایج تحقیقی كه در سال تحصیلی 1388 – 1389 با هدف بررسی میزان سوءمصرف مواد در دانشجویان علوم پزشكی شهر تهران انجام شد، نشان می‌داد كه ریتالین و ترامادول از پرمصرف‌ترین داروها بین این قشر جوان است و سوء مصرف این داروهای اعتیادآور در رتبه‌های چهارم و پنجم وابستگی پس از سو ءمصرف الكل، تریاك و مورفین قرار می‌گیرد.
اواخر سال 96، رییس گروه مطالعات اعتیاد پزشكی قانونی، نسبت به شیوع سوءمصرف زولپیدوم در ورزشكاران، پزشكان، دانشجویان و دانش‌آموزان خبر داد كه به دنبال این هشدار، براتی‌سده هم از نتایج تحقیقی در تهران خبر داد كه براساس نتایج آن، 1/ 2 درصد از جمعیت 19 تا 54 ساله پایتخت، حداقل یك بار در عمر، سوءمصرف داروی زولپیدوم داشته‌اند.
به گفته براتی‌سده، بر اساس نتایج این تحقیق كه در جمعیت هزار نفری مناطق 22گانه تهران انجام شد، سوءمصرف ریتالین، 1.7 درصد و سوءمصرف الپرازولام، دیازپام، زاناكس، كلردیازپوكساید و كلونازپام 4.3 درصد گزارش شده بود و نتیجه نهایی اعلام می‌كرد كه سوءمصرف داروهای اعتیادآور در جمعیت مورد تحقیق، 33 درصد بوده است.
براتی‌سده، گفت: «اعتیاد به قرص، به سبب تبعات و آثار بر خلقیات افراد، بسیار دشوارتر از اعتیاد به سایر مواد مخدر یا محرك است و پیش‌بینی ما این است كه قرص و مواد محرك خفیف‌تر از امفتامین‌ها، بازار رو به تزاید در كشور ما خواهد داشت.»
حالا و بعد از دو سال، معاون پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی كشور با ابراز نگرانی درباره افزایش شیوع سوءمصرف داروهای اعتیادآور، پیش‌بینی خود را تحقق یافته می‌بیند و ضمن تایید اینكه مصرف اكستاسی هم رو به افزایش گذاشته، می‌گوید: «امروز در بازار سیاه و عطاری‌ها، انواع داروهای اعتیادآور موجود است. از شربت تریاك تا متادون و ریتالین و ترامادول و حتی خانواده پام‌ها.
اما یادمان باشد كه من و شما كه مصرف‌كننده نیستیم، متادون نمی‌خریم. ترامادول و اكسی كدون هم هنوز، فراگیری بالایی در جامعه عمومی ندارد ولی شیوع امروز سوءمصرف داروهای اعتیادآور را حتی در سال‌های پیش از 1357 هم نداشتیم و آنچه امروز با آن مواجهیم، این است كه نسل جوان كشور، می‌خواهد تجربه‌های جدید داشته باشد همان طور كه دنیا هم امروز با نگرانی شیوع سوءمصرف زولپیدوم و ریتالین مواجه است.»
برخی عوارض داروهای اعتیادآور
اعتیاد به داروها این روزها در میان بسیاری از افراد دیده می‌شود. خوردن برخی داروها - به خصوص در شرایط خوددرمانی - می‌تواند باعث وابستگی و در نهایت اعتیاد شود. در اعتیاد دارویی، چون بدن نسبت به تاثیرات دارو تحمل پیدا می‌كند، فرد برای كسب اثرات سابق به اجبار روز به روز بر دوز مصرفی خود می‌افزاید تا جایی كه دیگر عملكرد روزانه او كاملا تحت تأثیر دارو قرار می‌گیرد.
داروهای اعتیادآور دسته‌بندی‌های مختلفی دارند و شامل داروهای آرامبخش (باربیتورات‌ها و داروهای ضداضطراب)، داروهای برانگیزاننده و محرك (داروهای حاوی كافئین، داروهای حاوی نیكوتین، آمفتامین، متامفتامین، كوكایین و ریتالین) داروهایی كه موجب تغییر در ادراك و ایجاد توهم می‌شوند (LSD، سیلوسایبین، مسكالین) داروهای روان درمان‌بخش (داروهای ضدروان‌پریشی، داروهای ضدافسردگی) داروهای مسكن (آسپیرین، داروهای مخدر مانند مورفین، كدیین، روانگردان‌ها یا شبه‌مخدرها همچون ترامادول و متادون) هستند.
برخی داروهای اعتیادآور در دوزهای بالا باعث از دست رفتن هوشیاری می‌شوند و در صورت مصرف زیاد و مداوم این داروها، مشكلاتی در راه رفتن، حرف زدن، ناهوشیاری، حتی اغما و مرگ ممكن است برای فرد پیش بیاید. داروهای ضداضطراب كه از خانواده بنزودیازپین‌ها هستند و اغلب به عنوان داروی بی‌خوابی مورد استفاده قرار می‌گیرند، هر چه قوی‌تر باشند احتمال وابستگی و اعتیاد را افزایش می‌دهند.
استفاده از مقادیر بالا و طولانی مدت داروهای محرك كه سیستم اعصاب مركزی را تحریك می‌كنند، باعث ایجاد توهم و هذیان و نشانه‌های روان‌پریشانه خواهد شد.
سوءمصرف داروهای توهم‌زا هم می‌تواند به توهمات بینایی و شنوایی منجر شود و تمركز و یادآوری را دشوار ساخته، ادراك دیداری و شنیداری را دستخوش تغییرات كند. سوءمصرف داروهای ضد روان‌پریشی در درازمدت، حتما به اعتیاد منجر خواهد شد و سوءمصرف داروهای ضدافسردگی است می‌تواند باعث عوارض جانبی مانند افزایش فشار خون و بی‌خوابی را به دنبال داشته باشد.
سوءمصرف مسكن‌ها كه معمولا از خانواده مخدرها و شبه‌مخدرها هستند، باعث اعتیاد و افزایش تدریجی مصرف خواهد شد كه در این صورت، فرد در معرض خطر اوردوز قرار گرفته و در صورت قطع مصرف، علائم ترك و خماری اتفاق خواهد افتاد.
نظر شما